روز 2 شهریور ماه با اعلام رسمی اعضای بریکس در بیانیه‌ی پایانی نشست سران این گروه در آفریقای جنوبی از ایران برای عضویت کامل در این گروه دعوت به عمل آمد و درخواست ایران مورد پذیرش قرار گرفت.
ابوالفضل بازرگان، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفتگو با تسنیم درباره اهمیت گروه بریکس گفت: اهمیت این گروه را می‌توان به قبل و بعد از بحران اوکراین تقسیم کرد. بریکس یکی از سازمان‌هایی است که مانند بسیاری از مسائل نظام بین‌الملل بعد از جنگ اوکراین و واکنش نظام بین‌الملل بر تحریم‌های روسیه و بحران‌های مالی و انرژی که به وجود آمد، اهمیتش متفاوت شد. طبیعتا کشورهای عضو بریکس هم که مهم‌ترینشان روسیه، چین و هند هستند، دچار یک تحول نظری شدند.
وی ادامه داد: این تحول به این معنی است که عمده پایه روابط اقتصادی و تجاری دنیا کماکان بر پایه دلار آمریکا است و آمریکا از این مسئله سواستفاده سیاسی و ژئوپلتیکی می‌کند، این کشورها اکنون به این فکر رسیدند که باید یک راه چاره‌ی جایگزین برای جلوگیری از آسیب پذیری‌های احتمالی در آینده داشته باشند.
بازرگان گفت: مشوق بسیار زیاد این طرح روسیه، چین و هند و بعد از آنان برزیل و آفریقای جنوبی بودند. رئیس جمهور آفریقای جنوبی هم در سخنان خود در نشست سران این جمله را گفت که ما از تجارت آزاد استقبال می‌کنیم، نه از تجارتی که مایه سواستفاده رقابت‌های ژئوپلیتیکی و سیاسی غرب و آمریکا باشد.
این کارشناس بین‌الملل ادامه داد: پس این یک وجهه ماجرا است که بریکس برای کشورهای غیرغربی اهمیت پیدا کرده و پیش از این، تا این حد اهمیت نداشت. این کشورها سعی می‌کنند که خیلی آهسته یک مجموعه‌ای از رژیم‌های تجاری، سیاسی و حقوقی متوازی با رژیم‌های سنتی غرب ایجاد کنند.
بازرگان در خصوص اهمیت بریکس برای ایران گفت: ما سالهاست تحت فشار و تحریم بوده و نیازمند راه‌های جایگزینی هستیم. بدیهی است که ما نیاز به راه‌های تنفس و دور زدن تحریم‌ها داریم و این فرصت‌ها پنج سال و ده‌سال گذشته برای ما فراهم نبود. اکثر کشورهای دنیا از تحریم‌های ثانویه آمریکا پیروی می‌کردند و همین چین و روسیه امروزی هم جزو آنان بود، اما بعد از بحران اوکراین و فضای اصطلاحی “گذار در نظم بین‌المللی” شرایطی را به وجود آورده که خود کشورهایی که مورد تحریم قرار گرفتند، به این فکر افتادند کاری را انجام داده و این فضا در اختیار ما قرار گرفته است که ما هم از فرصت‌های جدید استفاده کنیم.
وی تصریح کرد: طبیعتا بریکس برای ایران یک فضای خوبی است که بتواند از حالت انزوایی که آمریکا و غرب به دنبالش بودند، خارج شود. هم توسط شانگهای و هم توسط بریکس به دنیا نشان داده شد که ما نه در انزوا و نه حتی نزدیک به آن هستیم.
این کارشناس بین‌الملل درباره اهمیت بریکس برای ایران و دلایل انتخاب ایران توسط این گروه گفت: خیلی از کارشناسان ممکن است بگویند که دلایل انرژی مطرح است اما من باور ندارم که انرژی ما اولویت داشته باشد. چراکه عربستان سعودی، امارات و روسیه در این گروه بوده و این کشورها منابع بسیار بزرگی از تامین کننده انرژی هستند.
وی افزود: یکی از مباحث قطعا به موضوع ترانزیت و موقعیت ژئوپلیتیکی ایران باز می‌گردد. همچنین هم‌افزایی این کشورها با اعضای شانگهای که هم مسیر یک جاده-کمربند چین و هم مشخصا کریدور شمال به جنوب روسیه و هند به ما نیاز دارد و هم‌افزایی این دو سازمان باعث می‌شود که این مسیر هرچه سریع‌تر اتفاق افتاده و کریدور استراتژیک شرق به غرب و شمال به جنوب ابرقدرت‌ها را به هم متصل کند.
بازرگان ادامه داد: من معتقدم دلایل دیگری که شاید به آن‌ها کمتر پرداخته می‌شود، اهمیت دارند. یکی از آن‌ها دور زدن تحریم‌ها است. یعنی این کشورها می‌خواهند سازوکاری را ایجاد کرده که از دلار کمتر استفاده شود. ایران چهل سال دنبال این کار است و بالاخره در این حوزه تجربه دارد. همانطور که روسیه برای دور زدن تحریم‌ها از کمک ایران استفاده کرد. بالاخره به عنوان کشوری که چهل سال زیر فشار تحریم‌ها باقی مانده تجربیاتی داریم که می‌توانیم در اختیار کشورها قرار دهیم.
وی افزود: همچنین یک اهمیت سیاسی هم وجود دارد و آن یک دهن کجی به غرب توسط روسیه و چین به لحاظ سیاسی است که هرچند تو قصد انزوای کشورها را داری ما خودمان را مخالف سیاست‌های تو می‌توانیم و وارد روابط با یکدیگر می‌شویم.
این کارشناس بین‌الملل اظهار کرد: یکی از دلایل اهمیت ایران برای بریکس این است که اگر کشورهای عضو بخواهند با همسایه‌های ما رابطه خوبی داشته باشند، نمی‌توان همزمان آن کشورها با ما دچار یک رقابت باشند. مثلا استفاده چین از عربستان و امارات همزمانی که ما در قاعده نباشیم و دچار رقابت و تنش شویم برای آنان مشکل‌زا است. اگر امارات و عربستان بخواهند به چین و عربستان برسند باید از ژئوپلیتیک ایران عبور کنند و به خاطر داشتن عربستان مجبور به داشتن ایران نیز هستند.
وی در خصوص تاثیر عضویت بریکس در کم اثر کردن تحریم‌ها علیه ایران گفت: نکته‌ای که در رابطه با بریکس است و نباید اشتباه کنیم این است که بریکس اتحاد خودش را یک بلوک ضدغربی تعریف نمی‌کند. این یک نکته مهم است که باید متوجه آن بود و نمی‌گوید که ما بلوکی ضد غرب و آمریکا تشکیل دهیم.
بازرگان افزود: تحلیل‌ها این است که این روند در رقابت‌هایی اتفاق می‌افتد ولی هدف مشخص این نیست. همچنین کشورهایی در حالی عضو بریکس می‌شوند که روابط خوبی با آمریکا دارند. از جمله هند، برزیل و اعضای جدیدی که امروز معرفی شدند به غیر از ایران، همگی روابط خوبی با آمریکا دارند و همچنین متحدین سنتی آمریکا هستند. پس تصور اینکه بریکس تبدیل به یک بلوک اقتصادی علیه آمریکا شود، تصور غلط است. این‌ها می‌خواهند یک نظم رژیم اقتصادی، حقوقی و سیاسی موازی نظم آمریکا و غرب به وجود آورند که منافع خودشان هم در این نظم تامین شود. اما در عین حال قرار نیست علیه آمریکا کاری را انجام دهند.
وی همچنین گفت: با این پیش فرض اگر بخواهیم وضعیت بریکس را در نظر بگیریم، بریکس به تنهایی برای ما معجزه‌ای نخواهد کرد. موضوع این است که عضویت یک فضایی را برای ما باز می‌کند و فرصت‌های جدید برای ما به وجود می‌آید تا از طریق سازوکارهای بریکس بتوانیم فعالیت و روابط خود را با کشورها بیشتر کنیم. باید این یک فضا برای ما باشد که ما درون آن شروع به فعالیت کنیم.
بازرگان اظهار کرد: آیا باعث دلارزدایی و بی‌اثرکردن تحریم‌ها می‌شود؟ خیر، اما در طولانی مدت باعث کم‌اثر کردن تحریم‌ها می‌شود. طی چند سال همانطور که خود بریکس هم آرام آرام این مسیر را پیش می‌رود ماهم به آرامی می‌توانیم راه‌های جایگزینی برای کم‌اثر کردن تحریم‌ها پیش بگیریم.
این کارشناس بین‌الملل در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا عضویت اعضای جدید باعث فعالیت گسترده‌تر اقتصادی بریکس در جهان می‌شود، گفت: در آینده و در طولانی مدت اعضای جدید باعث گسترش فعالیت این گروه می‌شوند. باید در نظر داشت که تمام اهداف جمع کردن این کشورها هم فقط اقتصادی نیست. این کشورها به لحاظ رژیم سازی، ساختن سازمان‌ها و قواعد جدید می‌خواهند یک مسیر موازی را پیش بگیرند.
وی افزود: قطعا هم‌اکنون بریکس وزن دارد و امسال نزدیک 30 درصد تولید ناخالص داخلی دنیا در بریکس اتفاق افتاده است. این وزن بسیار زیادی است. در آینده هم احتمال اینکه این وضعیت رشد پیدا کند وجود دارد. اما پیش‌بینی قطعی نمی‌توان کرد و شاید دوباره یک وضعیتی پیش آید. ولی آن چیزی که مشخصه این است که بریکس بالقوه توانایی تغییر دادن بسیاری از چیزها را به اذعان خود آمریکایی در نظم بین‌المللی دارد. موسسه صلح ایالات متحده آمریکا مقاله‌ای منتشر کرد که بریکس یک توافق مهمی است که توانایی تغییر دادن نظم قدیمی را دارد.
