گنجاندن شش کشور جدید در بریکس که در میان آنها سه کشور عربستان سعودی، امارات متحده عربی و ایران نیز دیده می شوند نشان می دهد که کشورهای در حال توسعه وارد مرحله جدیدی از همکاری نهادینه شده هستند.
به گزارش روز شنبه ایرنا به نقل از چاینا دیلی، جهان در سال های اخیر دستخوش تغییرات و تکانه های شدیدی شده است. شوک های زیادی شده است. در میان تشدید رقابت بین قدرتهای بزرگ، جنوب جهانی ارزش استراتژیک خود را ثابت کرده و به یک نیروی سیاسی مهم با تأثیرعمیق بر وضعیت بین‌المللی تبدیل شده است.
پس از رشد اقتصادی جمعی جنوب جهانی در دهه ۱۹۹۰، جنگ اوکراین بیش از پیش سبب بیداری سیاسی این گروه شد و موجبات حرکت رو به توسعه را برای جنوب جهانی فراهم آورد.
اولین نکته مهم در خصوص جنوب جهانی، تسریع رشد اقتصادی این گروه است. از آغاز قرن میلادی، ظهور کشورهای در حال توسعه شتاب بیشتری گرفته است.
به رغم تاثیرات شدید ناشی از بحران مالی بین المللی ۲۰۰۸ و همه گیری کووید-۱۹ در سال ۲۰۲۰، جنوب جهانی نه تنها توسعه خود را حفظ کرده است، بلکه به سرعت در حال توسعه است.
بر پایه گزارش صندوق بین المللی پول، بر اساس برابری قدرت خرید، بازارهای نوظهور و اقتصادهای در حال توسعه ۵۱.۳ درصد از کل تولید ناخالص داخلی جهان را در سال ۲۰۰۸ به خود اختصاص دادند و از کشورهای توسعه یافته پیشی گرفتند.
در سال ۲۰۲۲، این سهم به ۵۸.۳ درصد افزایش یافت که ۱۶.۵ واحد درصد بیشتر از اقتصادهای توسعه یافته است.
دومین موضوع مهم تقویت استقلال سیاسی گروه بریکس است.
پس از بحران اوکراین، تعداد فزاینده ای از کشورها در جنوب جهانی، کورکورانه از غرب پیروی نکردند.
این در حالیست که جنوب جهانی نه تنها از غرب پیروی نکرد بلکه شروع به بیان مواضع و پیشنهادات سیاسی متفاوت از غرب کرد و استقلال سیاسی بیشتری از خود نشان داد.
پس از آغاز جنگ اوکراین بسیاری از کشورهای جنوب جهانی از حمایت نظامی برای حل بحران اوکراین مخالف کردند و به جای اعمال تحریم های یکجانبه، خواستار حل و فصل مساله شدند.
افزایش ارزش استراتژیک از دیگر موارد در خودر توجه در خصوص جنوب جهانی است.
در حال حاضر قدرت های بزرگ برای به چالش کشاندن جنوب جهانی با یکدیگر رقابت می کنند. به عنوان مثال در کنفرانس امنیتی مونیخ در فوریه ۲۰۲۳ به همکاری جنوب-شمال تاکید شد.
همچنین در اجلاس سران گروه هفت در هیروشیما در سال جاری میلادی، بر ضرورت افزایش همکاری باجنوب جهانی تاکید شد.
بنظر می رسد با ظهور دگرگونی های بین المللی، جنوب جهانی به یک قدرت رو به رشد تبدیل شده و نقش مهمی را در معادلات بین المللی ایفا می کند.
بر اساس این گزارش، جنوب جهانی به عنوان متعادل کننده در رقابت قدرتهای بزرگ عمل می کند.
جنوب جهانی در ایجاد توازن بین قدرت های بزرگ در تعداد فزاینده ای از مسائل بین المللی نقش مهمی را ایفا کرده است.
به عنوان مثال، بسیاری از کشورهای جنوب جهانی موضع متعادل و محتاطانه ای را در خصوص بحران اوکراین اتخاذ کرده اند و از مذاکره مسالمت آمیز حمایت می کنند و با تشدید رویارویی که می تواند منجر به یک فاجعه جهانی شود، مخالفت می کنند. بر اساس این گزارش، اتخاذ چنین موضعی لزوماً به معنای بی طرفی دیپلماتیک نیست.
از دیگر سو، جنوب جهانی به عنوان یک بازیگر در جهان چند بعدی عمل می کند.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در سخنرانی خود در اجلاس اخیر بریکس در آفریقای جنوبی اعلام کرد که همانطور که جامعه جهانی به سمت چندقطبی شدن حرکت می کند، جهان به شدت به یک همکاری چندجانبه بر اساس منشور سازمان ملل و قوانین بین المللی نیاز دارد.
گوترش خاطرنشان کرد که ساختارهای حکمرانی جهانی امروز که پس از جنگ جهانی دوم ایجاد شد، بسیاری از کشورهای آفریقایی را که تحت حاکمیت استعماری بودند را نادیده گرفته اند.
بر اساس این گزارش، در پایان نشست سه روز اجلاس بریکس، بیانیه ای مشترک تحت عنوان بیانیه ژوهانسبورگ صادر کرد که در آن گروه بر تعهد چندجانبه گرایی فراگیر و حمایت از حقوق بین الملل، از جمله اهداف و اصول مندرج در منشور ۲ سازمان ملل متحد به عنوان ضروریات آن تاکید شد.
کشورهای بریکس همچنین نگرانی خود را در مورد استفاده از اقدامات قهری یک جانبه که با اصول منشور سازمان ملل متحد ناسازگار است و اثرات منفی به ویژه در کشورهای در حال توسعه ایجاد می کند، ابراز کردند.
از دیگر موضوعات مهم اجلاس بریکس موافقت با عضویت آرژانتین، مصر، ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و اتیوپی به عنوان اعضای کامل بریکس از ۱ ژانویه ۲۰۲۴ است. تاکنون ۲۲ کشور برای عضویت در اجلاس بریکس اعلام آمادگی کرده اند.
بنظر می رسد، افزایش اعضای بریکس نشان دهنده گسترش و نفوذ بیشتر این بلوک در آینده و تلاش برای یافتن جایگاه بهتر در امور بین المللی است.
این اجلاس اخیر گروه بریکس که در ژوهانسبورگ پایتخت اقتصادی آفریقای جنوبی و کلانشهر اقتصادی قاره سرشار از منابع آفریقا برگزار شد، رویداد سیاسی و اقتصادی مهمی که غیر از سران کشورهای عضو اصلی (منهای ولادمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه که به صورت آنلاین در آن حضور داشت)، نمایندگان بیش از ۲۰ کشور خواهان پیوستن به بریکس، نمایندگان ۶۹ کشور از جنوب سیاسی جهان از جمله رهبران ۵۴ کشور آفریقایی به همراه نمایندگان سازمان ها و نهادهای بین المللی و منطقه ای در آن حضور داشتند و تصمیمات جدیدی را به ویژه برای خروج کشورهای عضو از سلطه دلار آمریکا و افزایش تعداد اعضای اصلی اتخاذ کردند که مقدمه چالش بزرگ آن با غرب است.
بریکس از بزرگترین و پرجمعیت‌ترین کشورهای دنیا گرفته تا متنوع‌ترین منابع و قدرتمندترین ارتش‌های جهان. کشورهای عضو بریکس ۴۲ درصد جمعیت، ۳۰ درصد سرزمین‌ها، ۲۶ درصد تولید ناخالص داخلی و ۲۰ درصد تجارت کالایی جهان را در اختیار دارد.
تنها کشور آفریقایی عضو بریکس، آفریقای‌جنوبی است که شاید در میان این غول‌ها کوچک به نظر برسد اما از نظر تولید ناخالص داخلی دومین اقتصاد بزرگ آفریقاست، سومین ارتش بزرگ آفریقا را دارد هر چند از نظر مساحت و جمعیت حدود ۶۰ میلیونی، در این قاره ششم است. پایتخت آن ژوهانسبورگ ثروتمندترین شهر و پایتخت اقتصادی به خاطر برخورداری از بزرگترین معادن طلا و الماس آفریقاست.
ضمن اینکه کشورهای بریکس از مهمترین تولیدکنندگان کالا، خدمات و مواد خام در دنیا هستند و پیش‌بینی شده در آینده نه چندان دور بزرگترین شوند.
همچنین یکی از مهمترین رویکرهای اعضای بریکس این است که آنها حامی کشورهای در حال توسعه و کشورهای جنوب و برقرارکننده تعادل و عدالت اقتصادی در مقابله با نظام پولی و بانکی غربی است.
کشورهای بریکس به مدت یک دهه در تلاش برای راه‌اندازی یک ارز مشترک بودند، اما تلاش‌های آنها به دلیل باقی ماندن ۵۸ درصد از ذخایر ارزی جهانی در دلار، با مشکل مواجه شد.
جنگ اوکراین انگیزه جدیدی را برای پویش جهانی برای دلارزدایی ایجاد کرد زیرا روسیه، چین و برزیل تصمیم گرفته اند دلار را برای معاملات فرامرزی کنار بگذارند و ذخایر خود را به طلا تبدیل کنند.
اکنون، پذیرش عربستان سعودی، امارات و ایران ممکن است پایان سلطنت طولانی دلارهای نفتی باشد. با حضور سه غول نفتی، بریکس تقریباً ۴۲ درصد از تولید جهانی نفت خام را تشکیل خواهد داد و این تأثیر اقتصادی ممکن است زمینه برای ظهوری ارزهای جایگزین و سقوط هر چه سریعتر دلار را فراهم آورد.
