اگرچه در جمهوری اسلامی ایران، دستگاه‌های مختلفی در حوزه بین‌الملل فعالیت می‌کنند و اکثر سازمان‌ها و نهادها، دارای معاونت امور بین‌الملل هستند، اما باید گفت که مسئول تصویرسازی ازکشور در عرصه بین‌المللی و تنظیم روابط در حوزه‌های مختلف، بر عهده وزارت امور خارجه است.
طبیعتاً، اصول و مبانی کلان سیاست خارجی که توسط اسناد بالادستی و شخص رهبر معظم انقلاب در قالب سیاست‌های کلی تنظیم و ابلاغ می‌گردد، امری کلان و خدشه ناپذیر است که تقریباً اکثر کشور‌ها دارای یک خطوط کلی در سیاست‌های خود هستند، اما نمی‌توان انکار کرد که تنظیم برنامه‌های اجرایی و داشتن رویکردی خلاقانه با روش‌های نو، تاثیر فراوانی در پیشبرد اهداف و سیاست‌های کشور‌ها دارد و سیاست خارجی درجمهوری اسلامی ایران نیز از این قاعده جدا نیست.
نگاهی به دیدگاه‌های ریاست محترم جمهوری در دوران تبلیغات انتخاباتی و برنامه وزیر محترم پیشنهادی، حکایت از رویکرد وزارت امور خارجه به سیاست خارجی فراگیر، فعال واثر گذار دارد و این سیاست با الهام از فرمایش رهبر معظم انقلاب در جلسه تنفیذ حکم رئیس‌جمهوری چنین عنوان شد: «در برابر امواج و حوادث جهانی و منطقه‌ای سیاست خارجی باید فعال و اثرگذار باشد و نه منفعل…»
مردم ایران اسلامی نیز انتظار دارند با طراحی و تنظیم روش‌های جدید با توجه به سیاست‌های اعلامی توسط ریاست محترم جمهوری اسلامی و با بهره‌گیری از تجربیات مثبت دولت‌های گذشته، به‌خصوص تلاش‌های موفق وزیر امور خارجه شهید، دکتر حسین امیرعبداللهیان و پرهیز از روش‌های ناکارآمد و بدون نتیجه، برنامه‌ها واهداف سیاست‌های بین‌المللی کشور با قدرت بیشتری از گذشته ادامه پیدا کند که در این ارتباط به نظر می‌رسد رویکرد‌های زیر که به اختصار به آن‌ها اشاره می‌شود، مفید فایده باشد.
توجه به تحولات جهانی
اولین نکته‌ای که در سیاست خارجی دولت چهاردهم باید به آن توجه کرد، این است که جهان به سرعت در حال تغییر است، نظم و نظامات جهان در حال تحول است و لذا درک درست مسائل جهانی و روند‌ها بسیار حائز اهمیت هستند و نمی‌توان بدون درک صحیح از مسائل و تغییرات جهانی درحال و آینده، تصمیمات صحیح برای آینده‌ای که در آن ممکن است سناریو‌های جدیدی را پیش روداشته باشیم، اتخاذ کرد.
اتخاذ روش‌هایی که موجب هم افزایی و یکصدایی شود
همان‌طور که رئیس‌جمهور محترم بر وحدت ملی و وفاق داخلی تأکید فراوان دارند، شایسته است که وزارت محترم امور خارجه روش‌هایی را به کارگیری نماید که باعث ایجاد هم افزایی داخلی و انسجام در عرصه بین‌المللی شود. بی هیچ تردیدی یکی از عواملی که موفقیت سیاست خارجی دولت چهاردهم را تضمین خواهد کرد، یکصدایی دولت وملت بزرگ ایران در عرصه بین‌المللی است که از مسیر هم افزایی داخلی و ایجاد هماهنگی‌های لازم به دست خواهد آمد.
بهره‌گیری از دستاورد‌های گذشته
اگرچه متأسفانه این امر در کشور ما مغفول مانده است و بررسی‌های گذشته نشان می‌دهد که هر دولتی، یک جزیره جداگانه تلقی شده و برنامه‌ها و سیاست‌ها در امتداد هم نبودند یا کمتر به آن توجه شده است. شایسته است وزیر محترم امور خارجه دولت چهاردهم، به تبعیت از روش رئیس‌جمهوری، این قاعده را تغییر داده و یکی از رویکرد‌های خود را بهره‌گیری از تجربه و دستاورد دیگر همکاران خود قرار دهد و اطمینان داشته باشد که دستاورد مهم دولت سیزدهم و دولت‌های قبلی می‌تواند در مسیر پیشبرد اهداف وزارت امور خارجه کمک کننده باشد و نشان دهد عملکرد بر اساس بهره‌گیری از خرد جمعی به چه میزان مؤثر است.
توجه به توسعه سیاست همسایگی و جهان اسلام
امروزه کشور‌ها به سوی امنیت منطقه‌ای پیش می‌روند و هیچ دولتی به مزیت‌های مهم تجارت همسایگی و امنیت شبکه‌ای غفلت روا نمی‌دارد. از سوی دیگر ارتقای سطح روابط با همسایگان و کشور‌های مسلمان از اصول مورد تأکید رهبر معظم انقلاب در تنظیم سیاست‌های کلی نظام است که از دولت سیزدهم به آن تأکید بیشتری شد.
کشور‌های مسلمان نیز به جهت زمینه مساعد از لحاظ دینی و فرهنگ دینی و همچنین ابتنا به اصول کلی سیاست خارجی ایران، از اولویت‌های دیگر سیاست خارجی کشور است.
اولویت دادن به خارج نزدیک ایران و تقویت رویکرد شرق گرایی
امروزه ظرفیت‌های موجود در آسیا، به همترازی غرب رسیده است و اقتصاد‌های بزرگی در خارج نزدیک ایران شکل گرفته‌اند که در صورت تنظیم درست روابط می‌توانند پاسخگوی نیاز‌ها و اهداف ما در ارتباطات بین‌المللی وتجارت باشند.
توجه به رویکرد‌های فعال حقوقی درعرصه جهانی
به نظر می‌رسد که ما به ظرفیت‌های حقوقی در عرصه بین‌الملل کم توجه بوده‌ایم. بسیاری از مشکلات و مواضع به حق و قانونی را می‌توان از طریق فعال‌سازی ظرفیت‌های حقوقی حل و فصل کرد، هر چند بسیاری از دستگاه‌های بین‌المللی تحت نفوذ صاحبان قدرت و دولت‌های استکباری هستند، ولی مانع از تلاش ما برای استیفای حقوق و منافع ملت در آن‌ها نیست؛ لذا شایسته است دولت چهاردهم و دستگاه دیپلماسی به ظرفیت‌های حقوق بین‌الملل و دیپلماسی حقوقی توجه جدی نماید و این حوزه را در حد شایستگی‌های ایران اسلامی ارتقا دهد.
غرب و سابقه بدعهدی‌ها به ملت بزرگ ایران
مرور رفتار‌های غرب به خصوص امریکا، سابقه و خاطره خوبی را در ذهنیت و سپهر سیاسی ملت ایران تداعی نمی‌کند.
در طول عمر ۴۵ ساله جمهوری اسلامی ایران و قبل از آن، ملت ایران شاهد کارشکنی‌ها و بدعهدی‌های مختلفی از جانب امریکا بوده است.
با وجود این، وزارت امور خارجه با لحاظ سابقه و تاریخچه غرب، لازم است منافع ملی را در غرب نیز پیگیری نماید. ضمن آنکه همه کشور‌های غربی از یک موضع در برابر جمهوری اسلامی برخوردار نیستند و ایران اسلامی باید مبنای توسعه سیاسی و اقتصادی خود را در غرب با محوریت کشور‌هایی که تمایل بیشتری به توسعه ارتباطات با ایران اسلامی دارند، اختصاص دهد.
جبهه مقاومت با مقاومت در مقابل ظلم و ایجاد صلح عادلانه درجهان
حمایت از مظلومان و عدالت طلبی در عرصه بین‌المللی، از اصول خدشه‌ناپذیر انقلاب اسلامی ملت ایران بوده و هست. وهمان‌گونه که رهبر معظم انقلاب فرمودند، پیام روشن ملت ایران سعادت، صلح وعدالت برای همه جهانیان است.
در این خصوص آنچه حائز اهمیت است، معطوف به نتیجه بودن تلاش‌ها و حمایت‌ها از جبهه مقاومت و آرمان فلسطین است که ان‌شاءالله در این خصوص دولت چهاردهم نیازمند رویکرد‌های اثربخش با لحاظ تغییرات محیطی و شرایط میدانی است.
سخن پایانی
علاوه بر موارد مطرح شده، می‌توان به نکات دیگری نیز اشاره کرد که به دلیل پرهیز از مطول شدن یادداشت، با این تأکید مطلب را به پایان می‌برم که همان‌طور که در برنامه‌های وزیر محترم معرفی شده نیز به آن اشاره شده و آن اینکه برنامه‌ها و فعالیت‌های دستگاه دیپلماسی باید اثربخش و معطوف به پیشرفت و نتیجه باشند، لذا لازم است برنامه‌ها و روش‌های اتخاذ شده در تمامی موارد ذکر شده، منتج به نتایج عملی و پیش برنده باشند، لذا برنامه‌های اجرایی، کارکرد‌ها و رویکرد‌ها باید بتواند گره‌های سیاست خارجی کشور را بگشاید.
