مجمع جهانی صلح اسلامی در راستای برگزاری اجلاس بین المللی دیپلماسی و قدرت نرم در سیره پیامبر اعظم(ص) گفتگوی اختصاصی را با دکتر احمد راسم النفیس نویسنده و استاد دانشگاه مصر ترتیب داده است که در ذیل به آن می پردازیم:
مجمع جهانی صلح اسلامی:حضرت رسول اعظم(ص)چگونه و با توسل با چه راهکارها و روشهای از قدرت نرم در برخورد و تعامل با سایر گروهها، اقوام و کشورها استفاده میکردند؟
دکتر احمد راسم النفیس: هنگام شکست گفتگو در تحقق اهداف عادلانه،مبارزه در راه خدا جایگزین اصلی گفتگو بود اما هیچگاه آغاز رابطه ی دیپلماسی استوار بر رضایت و منازعه نبوده است.
در غزوه ی بدر که آغازگر مبارزات بزرگ میان مسلمانان و کفار قریش بود مبارزه و خونریزی هدف اصلی نبود بلکه تنها گزینه ناگزیر بوده است.
“علامه طباطبایی” در تفسیر خود آورده است:زمانی که کفار قریش تعداد اندک اصحاب پیامبر(ص) را دیدند، ابوجهل كه از سران و طرّاحان جنگ بود چنين اظهار نظر كرد و گفت: «سپاه يثرب لقمه اي بيش نيست، ما اگر تنها غلامان خود را بفرستيم آنها را خفه خواهند كرد.».”عتبه بن ربیعه” گفت:آیا کمینگاه یا کمک رسانی برای آنها می بینید؟”عمیر بن وهب الجمحی” را که اسب سوار شجاعی بود فرستادند با اسب خود در میان سپاه پیامبر جولان داد سپس برگشت و گفت:سپاه محمّد نه كميني دارد و نه كسي به كمك آنها بشتابد، بدانيد كه شتران آبكش يثرب! چيزي جز مرگ فراگير و ذلّت بار حمل نمي كنند. پس از آن خداوند این آیه را نازل کرد:”و إن جنحوا للسلم فاجنح لها”«اگر تمایل به صلح نشان دهند تو نیز از در صلح درآی».پیامبر اکرم(ص) فردی را نزد کفار قریش فرستاد و گفت:ای گروه قریش از جنگ صرف نظر کنید و به خانه های خود بازگردید.سپس عتبه سوار شتری سرخ مو شد، رسول خدا(ص) به عتبة بن ربیعة نگاه کرد و فرمود: اگر خیری در این جماعت وجود داشته باشد در پیش صاحب این شتر قرمز است و اگر این سپاه از او پیروی کنند روی سلامت و صلاح را خواهند دید. عتبه با صدای بلند گفت: ای گروه قریش! به خدا شما در جنگ با محمد و پیروانش کاری از پیش نخواهید برد و نفعی عایدتان نمی شود، زیرا بر فرض که بر آنها پیروز شوید و آنها را بکشید این کار موجب ناراحتی شما خواهد شد(چون اینان اهل مکه و جزء قوم و قبیله شما هستند) و شما عموزادگان یا دایی زادگان یا یک تن از عشیره و فامیل خودتان را کشته اید و بعدها برای همیشه نمی توانید روی هم نگاه کنید، پس بیایید و به مکه برگردید و کار محمد را به سایر اعراب واگذارید تا اگر بر او پیروز شدند که مقصود شما حاصل شده، و اگر او بر آنها فایق آمد به شما زیانی نرسیده است!
تمایل به صلح و آشتی،خط ثابت خط مشی اسلام و مقدم بر مقابله،مبارزه و خونریزی بود.موانعی که در مسیر این سلوک و رفتار بروز کرد هرگز مانع از این نشد که پیامبر آن را نادیده بگیرد بلکه این خصلت در تمام زندگی ایشان قابل مشاهده است.
مجمع جهانی صلح اسلامی: تا چه میزان حضرت رسول را میتوان ترویج دهنده قدرت نرم و دیپلماسی در عرصه سیاست داخلی و خارجی محسوب کرد؟
دکتر احمد راسم النفیس : قدرت نرم بر استفاده از بخش های مشترک میان طرف های مختلف استوار است و این چیزی است که در رابطه ی میان مسیحیت آن زمان و اسلام ناب محمدی مبنی بر توحید ذات الهی آشکار است.
مسیحیت در اصل خود، دعوت به صلح،چشم پوشی و محبت است و ظلم،قهر و خود برتر بینی را قبول ندارد.اینها همان ارزش هایی است که اسلام ناب ما به آن فراخوانده،خداوند در سوریه “قصص آیه ی 83 “می فرماید:«تلک الدار الآخرة نجعلها للذین لا یرون علوا فی الأرض و لا فسادا و العاقبة للمتقین».«این سرای آخرت را برای کسانی قرار می دهیم که اراده ی برتری جویی در زمین و فساد را ندارند و عاقبت نیک برای پرهیزگاران است».
اسلام و مسیحیت پیش از روی کار آمدن صهیونیست ها به انتشار صلح و عدالت در زمین فرا می خواندند اما اکنون مسیحی ها بازیچه ی دست صهیونیست ها شده و در خدمت تکبر و غرور آنان درآمده اند.چنانچه مسیحیت و اسلام با هم متحد می شدند جهان امروز دیگر شاهد این کشتار های وحشیانه،چپاول و غارت نبود.
در این راستا می توان به گفتگوهای میان رسول اکرم و “هرقل” پادشاه روم و اسقف بزرگ آن اشاره کرد.متأسفانه تمام تفاصیل آن به دست ما نرسیده اما بی تردید بر تعظیم و احترام به امور الهی و مشترک میان پیروان ادیان الهی و پیروان فرستادگان بزرگ الهی استوار است.در سوره آل عمران آیه ی 64 آمده است:«قل یا اهل الکتاب تعالوا إلی کلمة سواء بیننا و بینکم ألا نعبد إلا الله و لا نشرک به شیئا و لا یتخذ بعضنا بعضا أربابا من دون الله فإن الله تولوا فقولوا اشهدوا بأنا مسلمون».«بگو:ای اهل کتاب بیایید به سوی سخنی که میان ما و شما یکسان است؛که جز خداوند یگانه را نپرستیم و چیزی را همتای او قرار ندهیم؛و بعضی از ما بعض دیگر را –غیر از خدای یگانه-به خدایی نپذیرد،هرگاه از این دعوت سرباز زنند،بگویید:«گواه باشید که ما مسلمانیم».
از روند روایات ذکر شده چنین به نظر می رسد که تفاوت آشکار میان استقبال هرقل پادشاه روم از نامه ی پیامبر(ص) و اینکه چگونه نزدیک بود به اسلام گردن نهد و ایمانش به محمد(ص) به عنوان آخرین فرستاده ی الهی که بشارت آن در کتاب های اسلامی آمده بود مانع اصلی ورود او به اسلام، نظام سیاسی بود که بیش از آنکه فرماندهان بر نظام مسلط باشند نظام بر آنان حکمرانی می کرد اما این مسأله مانع نشد که اسقف های بزرگ اعلام برائت از اسلام کنند بلکه حتی در این راه جان خویش را فدا کردند.
مسأله ی دوم این است که این رسالت و آثار معنوی گسترده ی آن، اطلاعات آمده در خصوص پیروان دین مسیحی و تصدیق نبی اکرم (ص) از سوی آنان را نشان می دهد.در این زمینه خداوند متعال در سوره ی “الأعراف آیه ی “157 می فرماید:«الذین یتبعون الرسول النبي الأمي الذي یحدونه مکتوبا عندهم في التوراة و الإنجیل یأمرهم بالمعروف و ینهاهم عن المنکر و یحل لهم الطیبات و یحرم علیهم الخبائث و یضع عنهم إصرهم و الأغلال التي کانت علیهم فالذین آمنوا به و عزروه و نصروه و اتبعوا النور الذي أنزل معه أولئک هم المفلحون».
«همان هایی که از فرستاده ی خدا،پیامبر امّی پیروی می کنند؛پیامبری که صفاتش را در تورات و انجیلی که نزدشان است می یابند؛آنها را به معروف دستور می دهد و از منکر باز می دارد؛اشیاء پاکیزه را برا آنها حلال می شمرد و ناپاکیها را تحریم می کند؛و بارهای سنگین و زنجیر هایی را که بر آنها بود از دوش و گردنشان برمی دارد؛پس کسانی که به او ایمان آوردند و حمایت و یاریش کردند و از نوری که با او نازل شده پیروی نمودند،آنان رستگارانند».
از اینجا اشتباه کسانی که معتقدند رسول خدا(ص) برای مبارزه به تبوک سفر کرد با این سخن خداوند در سوره ی “توبه آیه ی “123 آشکار می شود.«یا ایها الذین آمنوا قاتلوا الذین یلونکم من الکفار و لیحدوا فیکم غلظة و اعلموا أن الله مع المتقین».«ای کسانی که ایمان آورده اید!با کافرانی که به شما نزدیکترند پیکار کنید( و دشمن دورتر،شما را از دشمنان نزدیک غافل نکند.)آنها باید در شما شدت و خشونت را احساس کنند؛ و بدانید خداوند با پرهیزگاران است».
خط مشی اسلام اصیل محمدی بر اسلوب گردن زدن مردم و اجبار آنان به پذیرش دین نیست بلکه در اصل روش فعالیت های سیاسی است که از قدرت تنها در مواقع لازم و برای طرد دشمنان و منع آنها از حمله استفاده می کند.
مجمع جهانی صلح اسلامی :چگونه می توان دیپلماسی و قدرت نرم پیامبر را سرلوحه صلح و عدالت در جهان امروزی تبیین نمود؟
دکتر احمد راسم النفیس : ما معتقدیم که بر ما به عنوان مسلمان واجب است که متن قرآنی و روند تاریخی را بازخوانی کنیم و به منظور دستیابی به توسعه ی دوائر گفتگو با تمام کسانی که سلاح بر زمین نمی گذارند و به ویژه کسانی که در جنگ های دیگران و اطماع استکبار جهانی در مکتب جان خود را فدا می نمایند،بازنگری نماییم و تاکید کنیم بر اینکه گفتگو با دیگران اصل ثابت از اصول اسلام است و این گفتگو نباید باعث منت نهادن کسی بر کسی شود بلکه یک ضرورت و تکلیف الهی موجه برای تمام پیروان پیامبران الهی، انبیاء، اولیاء و سایرین در راه خداوند به منظور دستیابی به رضایت و خشنودی خدا می باشد.
همچنین ما باید به اهمیت موضع کلیساهای مسیحی شرقی که در نفس ریشه های نژادی با ما یکسان هستند و آلام مشترکی با ما دارند و آنچه باعث رنجوری ما می شود؛فرزندان حقیقی ابرهیم نیز از آن رنج می برند، توجه نماییم و کسانی را که از دین راستین ابراهیم منحرف شده و در خدمت تحقق اهداف صهیونیست های خبیث در آمده اند و سعی در شعله ور کردن آتش جنگ میان انسان ها دارند،مقابله نماییم.
مجمع جهانی صلح اسلامی :به نظر شما با توجه به نقش قدرت نرم و دیپلماسی در سیره پیامبر اعظم(ص) چرا در برخی جوامع در سالهای اخیر علیه ایشان توهین صورت گرفت؟
دکتر احمد راسم النفیس : با توجه به روند تاریخی که به ارائه ی آن پرداختیم در می یابیم که پیروان حضرت عیسی مسیح با رسول اکرم(ص) به شیوه ی متکبرانی چون خسرو پرویز رفتار نکردند بلکه با پیامبر عظیم الشأن گفتگو کرده و عکس العمل مناسبی از خود نشان دادند.با توجه به این مسائل،از اهانت های پیروان کلیساهای غربی به ساحت مقدس پیامبر(ص) یا کسانی که از مسیر حضرت عیسی مسیح منحرف شده چنین بر می آید که این اقدامات زشت با الگو گیری از اقدامات شنیع صهیونیست ها که سعی در شعله ور کردن آتش جنگ میان جهان اسلام و غرب دارند، صورت می گیرد و ما معتقد هستیم که مقابله با این رفتارهای زشت نیازمند برنامه ریزی فراگیر است که بر اصول ذیل مبتنی باشد:
1- بار دیگر باید باب گفتگو را میان مسیحیان پیروان کلیساهای شرقی و اسلام به اعتبار اینکه جزء اصیل و جدایی ناپذیر وجود و کیان ما هستند به منظور دفع فتنه احتمالی غرب به شرق آغاز کنیم.
2- دوباره بر چهره ی حقیقی اسلام که دین تسامح،گفتگو،صلح و طرد خشونت است تأکید نماییم و این خطاب باید به گونه ای باشد که در ابتدا کسانی را که از دین گریزان شده و به استفاده از ابزار آلات قتل مشتاق هستند تشویق نماید تا به اصل دین خود بازگردند که به عدالت،احسان و بخشش به نزدیکان فرا می خواند و از اعمال زشت باز می دارد.
این امر مستلزم بازسازی وحدت اسلامی و در اختیار داشتن عناصر قدرت لازم برای دفاع از خویش است که پیامبر اکرم(ص) نیز در جنگ های مؤته و تبوک به آن اقدام کردند.
مجمع جهانی صلح اسلامی: با چه ابزار و راهکارها و روشهایی می توان دیپلماسی و قدرت نرم پیامبر اعظم(ص) را در دنیای پیچیده امروز استفاده کرد؟
دکتر احمد راسم النفیس : وسایل و سازوکارهای لازم برای تحقق این اهداف همان مسئولیتی است که بر گردن حکومت های اسلامی و سازمان های جامعه مدنی است که انتشار رسالت حقیقی اسلام بر آنها واجب است.رسالت اسلام،گفتگو و محبت تنها با زمینه ی در اختیار داشتن قدرت،شناخت،علم،روحیه و با تأکید بر قدرت نظامی لازم برای دفاع از وجود،کیان و حقوق محقق می شود و گرنه گفتگو نوعی از گدایی و طلب کمک تلقی خواهد شد.این همان مضمون مهم روایت تاریخی است که گفتیم و پیروان مکتب با وجود خسارت های سنگینی که در طول قرن های گذشته به امت ما وارد کرده اند همچنان بر غفلت خود اصرار می کنند.
