دعوت رسمی هند از وزیر امور خارجه پاکستان برای حضور در نشست وزیران خارجه سازمان همکاری شانگهای به یکی از اخبار مهم درارتباط با روابط دو همسایه و رقیب شبه قاره تبدیل شده است و برخی کارشناسان معتقدند سفر بلاول بوتو زرداری به هند می تواند پنجره‌ای به سوی حل اختلافات دیرینه دو کشور باز کند.
سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان پس از چند ماه گمانه زنی‌ها درخصوص تکلیف دعوت رسمی دهلی نو از اسلام‌آباد برای شرکت در اجلاس وزیران خارجه سازمان همکاری شانگهای، رسما اعلام کرد که «بلاول بوتو زرداری» وزیر امور خارجه پاکستان بنابر بر دعوت رسمی همتای هندی خود برای شرکت در نشست سازمان همکاری شانگهای به شهر توریستی «گوآ» سفر می کند.
زرداری ۳۴ ساله، سیاستمدار و رئیس جوان حزب مردم پاکستان قرار است روز ۱۴ اردیبهشت (چهارم ماه می) برای بازدید دو روزه به هند سفر کند. این اولین بازدید یک مقام بلندپایه پاکستان به هند پس از حدود یک دهه محسوب می‌شود. طی ۱۰ سال گذشته روابط تنش آلود دو رقیب اتمی جنوب آسیا شاهد حوادث مختلف از جمله نبرد هوایی بود که باعث شد تا مناسبات دیپلماتیک دو کشور به پایین‌ترین سطح در طول تاریخ تشکیل پاکستان و هند برسد.
آخرین سفر وزیر خارجه دولت پاکستان به هند در تابستان ۱۳۹۰ صورت گرفت که خانم حنا ربانی وزیر خارجه دولت وقت حزب مردم برای مذاکرات دوجانبه به دهلی نو رفت. پس از آن نواز شریف نخست وزیر پیشین پاکستان نیز برای شرکت در مراسم تحلیف همتای هندی خود (نارندرا مودی، نخست وزیر فعلی هند) اواسط اردیبهشت ۱۳۹۳ به دهلی نو رفت. اکنون پس از گذشته یک دهه، وزیر خارجه پاکستان در تکاپوی سفر به همسایه شرقی خود است.
پاکستان و هند به عنوان دو قدرت اتمی جنوب آسیا از ۴ سال گذشته پایین‌ترین سطح روابط در طول تاریخ پرفراز و نشیب خود را تجربه می‌کنند. هند ریاست فعلی سازمان همکاری شانگهای را برعهده دارد و با توجه به اینکه سازمان شانگهای به دلیل حضور چین و روسیه یک مجمع مهم محسوب می‌شود، اسلام‌آباد نیز علیرغم بن بست در روابط دوجانبه با دهلی نو، برای شرکت در این اجلاس به تکاپو افتاد.
اسلام‌آباد و دهلی‌نو که چند سال پیش به عضویت دائم سازمان همکاری شانگهای درآمدند متعهد شدند که اجازه ندهند اختلافات دوجانبه کار این سازمان با مختل کند. برخی از ناظران سیاسی در پاکستان معتقدند که سفر بلاول زرداری به هند منجر به نتیجه ملموس برای عادی‌سازی روابط دوجانبه نخواهد شد اما یک گام جدید برای هموارکردن آشتی میان دو رقیب سنتی شبه قاره و ذوب شدن یخ روابط آنان خواهد بود.
هر چند اسلام‌آباد و دهلی نو پس از توافق پایدار آتش بس در مرزهای زمینی خود از فوریه ۲۰۲۱ تاکنون شاهد هیچ رخداد ناگوار و یا تنش‌های نظامی نبوده‌اند اما این پیشرفت هیچ تحولی در ارتباطات سیاسی و دیپلماتیک دو رقیب هسته‌ای ایجاد نکرد.
سخنگوی وزارت خارجه پاکستان هفته گذشته اعلام کرد که سفر آتی وزیر خارجه این کشور به هند دوجانبه نیست بلکه برای شرکت در اجلاس مهم سازمان شانگهای خواهد بود و اسلام‌آباد هیچ درخواستی برای برگزاری نشست‌های دوجانبه با مقامات هندی از جمله وزیرخارجه این کشور نداده است.
با این حال دو کشور همچنان یکدیگر را به کارشکنی در عادی‌سازی روابط متهم می‌کنند و گزارش اخیر رسانه‌های پاکستان نیز از تشدید تنش‌های دیپلماتیک میان اسلام‌آباد و دهلی نو در آستانه سفر وزیر خارجه پاکستان به هند حکایت دارد.
تحلیلگران در پاکستان بیم آن دارند که تنش‌های دوجانبه با هند می‌تواند همکاری‌های منطقه‌ای زیر چتر سازمان همکاری شانگهای را تحت الشعاع قرار دهد، همانند اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا موسوم به (سارک) که پاکستان و هند اعضای اصلی این مجموعه هستند و یکدیگر را به دلیل کارشکنی در روابط دوجانبه و غیرموثر کردن ظرفیت سازمان سارک متهم می‌کنند.
سازمان سارک از سال ۲۰۱۶ تاکنون نتوانسته است نشست سالانه خود را برگزار کند که عمده‌ترین دلیل آن تشدید تنش‌های سیاسی میان پاکستان و هند به عنوان دو رقیب سنتی در جنوب آسیا عنوان می‌شود.
نشریه ‘دیپلمات’ در آستانه سفر وزیر خارجه پاکستان به هند طی گزارشی نوشت: به نظر می‌رسد این (اجلاس وزیران خارجه سازمان شانگهای) یک تحول برجسته پس از تقریبا یک دهه تیرگی روابط بین پاکستان و هند باشد. سازمان همکاری شانگهای در گذشته برای هر دو کشور بستری جهت گفت و گو فراهم کرده است که توسعه روابط صمیمانه بین دو کشور را تسهیل می‌کند. لذا نشست آتی وزرای خارجه اعضای شانگهای این پتانسیل را دارد که روابط تنش آلود بین دو قدرت هسته‌ای جنوب آسیا را کاهش دهد.
در این گزارش آمده است: مناقشه کشمیر همچنان عامل بزرگ برای دشمنی پاکستان و هند است و هر کدام مدعی کنترل بر این منطقه هستند که بر دو بخش شامل کشمیر تحت مدیریت هند (که دهلی نو در اوایل سال ۲۰۱۹ خودمختاری منطقه کشمیر را سلب و مدیریت آن را تحت کنترل دولت مرکزی قرار داد) و آزاد جامو و کشمیر تحت کنترل دولت اسلام‌آباد.
نشریه دیپلمات افزود: علیرغم تلاش‌های دوره‌ای برای پیشبرد مذاکرات صلح و روند آشتی، روابط پاکستان و پاکستان همچنان مملو از بی‌اعتمادی و خصومت است. عملیات هوایی هند در خاک پاکستان در اسفندماه ۹۷، سرنگونی دو فروند جنگنده هندی توسط پاکستان، حادثه تروریستی بهمن‌ماه ۹۷ در منطقه «پولواما» علیه نیروهای هندی، لغو امتیازات ویژه منطقه جامو کشمیر از سوی دهلی و تصویب قانون اعطای شهروندی در هند، از جمله دیگر تنش‌های سیاسی، دیپلماتیک و نظامی اخیر میان دو کشور به شمار می‌رود.
در این گزارش آمده است: از آنجایی که سازمان همکاری شانگهای اساساً علیه “سه پدیده شوم” تروریسم، افراط گرایی و جدایی طلبی است، کشورهای عضو می‌توانند از این مجمع برای بحث در مورد این موضوعات و ایجاد گفت وگو استفاده کنند. پاکستان و هند بر سر هر یک از این “سه معضل” خصومت تاریخی مشترک دارند، زیرا یکدیگر را به ترویج تروریسم فرامرزی و حمایت از گروه‌های جدایی طلب متهم می‌کنند.
در این راستا، اجلاس سازمان همکاری شانگهای فرصت‌هایی را برای دو رقیب سنتی شبه قاره فراهم می‌کند تا بر اساس دستورالعمل‌های مشخص شده سازوکارهای ضد تروریسم سازمان همکاری شانگهای، گفت وگوهای ضد تروریسم و تبادل اطلاعات را ادامه دهند. در نتیجه با همکاری بهینه از طریق سازمان همکاری شانگهای، هر دو کشور می‌توانند اعتمادسازی کرده و راه را برای گفت وگوهای بیشتر و حتی مذاکرات صلح هموار کنند.
نشریه دیپلمات نوشت: اگر روابط بین اسلام‌آباد و دهلی نوبهبود یابد، ثمرات آن حتی از مرزهای این دو کشور همسایه نیز فراتر خواهد رفت و در سطح منطقه‌ای و جهانی نیز احساس می‌شود. بزرگترین مزیت بالقوه ثبات منطقه‌ای است. تنش‌ها بین پاکستان و هند فضای کلی در منطقه جنوب آسیا و همچنین ثبات و امنیت همه کشورهای منطقه را تحت تاثیر قرار داده است. لذا بهبود روابط بین این دو کشور در خطر درگیری از جمله رویارویی هسته‌ای را کاهش می‌دهد، همکاری‌ها را ارتقا بخشیده و به طور کلی به رونق منطقه کمک می‌کند.
