امروز کشورهای مستقل و غیرمتعهد با مشکلات و معضلات متعددی در مسیر پیشرفت مواجه هستند و یکی از  این چـالش‌ها، تبعیض‌های علمی است که از سوی قدرت های بزرگ و توسعه یافته، نسبت به کشورهای در حال پیشرفت اعمال می گردد. واژه ” آپارتاید علمی” یکی از مناسب ترین واژه ها برای مفهوم تبعیض علمی است و در مسیر تحقق عدالت و صلح که مقدمه تامین امنیت جهانی است، اخلال ایجاد می کند.
در خبرها بود که قرار است همایش «آپارتاید علمی؛ صلح، عدالت و امنیت جهانی» در تاریخ 19 آبان از سوی مجمع جهانی صلح اسلامی در تهران برگزار شود. این قبیل اقدامات می تواند بتدریج مردم ایران بخصوص نخبگان و صاحبنظران را با ابعاد مختلف این موضوع و ارتباط آن با امنیت و صلح آشنا سازد.
آپارتاید یکی از صور وحشیانه تبعیض نژادی است که توسط رژیم نژادپرست آفریقای جنوبی علیه سیاه پوستان و به نفع اقلیت سفید پوست ، اعمال می گردید. آپارتاید یعنی محروم ساختن بخشی از جامعه جهانی از کلیه حقوق اجتماعی،سیاسی،اقتصادی و علمی، برای اینکه نظام سلطه بتواند مطامع نامشروع خود را تامین نماید.
امروز در حالی که یکی از کلیدی ترین ابعاد سند توسعه پایدار سازمان ملل متحد، مبتنی بر ضرورت بکارگیری علم ، فناوری و نوآوری برای رشد و پیشرفت اقتصادی است، کشورهای استکباری با اعمال تبعیض در اشاعه علم و فناوری ، حرکت کشورهای مستقل را برای ارتقای توانمندی های علمی و فناورانه، با چالش مواجه ساخته اند.
تحریم علمی کشورهای مخالف استکبار از جمله جمهوری اسلامی ایران، یکی از مصادیق اعمال آپارتاید علمی توسط  نظام سلطه است. تحریم‌های علمی جزو تحریم‌های نسبتاً جامعی است که علیه کشورهای مستقل از جمله ایران وضع و حوزه‌های مختلف علمی را مورد تاثیر قرار می دهد. بخشی از این تحریم‌ها برای جلوگیری از کسب دانش است. محدودیت‌هایی که برای دانشجویان ایرانی برای تحصیل در برخی رشته‌ها اعمال شده ، نوعی آپارتاید علمی است. بلوکه کردن حساب های بانکی دانشجویان نظیر آنچه اخیرا در مالزی و با اعمال نفوذ بان های آمریکائی رخ داد، نیز از همین مقوله است. ایجاد محدودیت برای اساتید و دانشجویان نخبه ایرانی برای دریافت گواهینامه‌های علمی بین‌المللی یا جلوگیری از انتشار مقالات علمی این افراد در مجلات مهم علمی جهان نیز از اقدامات تبعیض آمیز در حوزه علم و فناوری تلقی می گردد.
تحریم‌های آمریکا علیه ایران برای ممانعت از دستیابی دانشگاه ها و نخبگان ایرانی به کمک‌های فنی- آموزشی، موجب شده تا دانشگاه‌هایی مانند صنعتی شریف، شهید بهشتی، مالک اشتر و امام حسین (ع) با مشکلات تحقیقاتی و عدم دسترسی نخبگان ایرانی به منابع علمی روز جهان، مواجه شوند.
در زمینه‌ی علم‌ و فناوری، اعمال نفوذ آمریکا برای جلوگیری از واردات فناوری مانند تجهیزات الکترونیک و مخابراتی، تجهیزات نفت و گاز، تجهیزات صنعت هواپیمایی، تجهیرات صنعت کشتی‌سازی و مواد شیمیایی ، مظاهر نوینی از “آپارتاید علمی و فناوری” هستند.
آپارتاید علمی توسط قدرت هایی که خود را طرفدار آزادی علم و اطلاعات معرفی می کنند، درست در زمانی اعمال می شود که برخوردهای نژادپرستانه در عرصه ارتباطات علمی، مغایر با موازین و مقررات پذیرفته شده بین المللی است. البته علیرغم تلاش های کشورهای پیشرفته، علم و فناوری در مرزهای ملی محصور نشده و دانشمندان و محققان برجسته کشورهای در حال توسعه، محدودیت های اعمال شده برای علم و فناوری را کنار زده و مسیر رشد و تعالی را طی مینمایند.
در سالیان اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی، پیشرفت علمی کشور را یکی از اصلی‌ترین اهداف کشور دانسته و در این مسیر حمایت های خود از توسعه علم و فناوری و اندیشمندان و نخبگان ایران را اعلام و عملیاتی کرده اند. بر این اساس ایران نمونه ای از تلاش همگانی برای بومی سازی علم، فناوری و مقابله با آپارتاید علمی است. امروز با تلاش نخبگان ایرانی، فناوری های نانو، بیو، پزشکی، مهندسی پزشکی، ژنتیک، هوا- فضا و هسته ای ایران، از تحریم های ظالمانه عبور کرده و در مسیر پیشرفت قرار گرفته است.
در واقع، نظام علم ‌و فناوری یا همان نخبگان علمی کشور، افسران مقابله با آپارتاید علمی هستند . برای دستیابی به دانش روز، راهکار ارائه کرده و  پاسخ‌هایی دقیق به پرسسشها و شبهات ارائه می کنند.
اعمال دیپلماسی علمی به معنای تقویت ارتباطات دوجانبه و چندجانبه با نهادهای علمی بین المللی برای مدیریت تحریم ها و غلبه بر آپارتاید علمی، نیز اگرچه آغاز شده ولی باید تقویت شده و استمرار یابد. خوشبختانه امروز  پیشرفتهای علمی کشور مورد تأیید سازمان‌های علمی بین‌المللی است به عنوان پیشرفت های واقعی تلقی می گردد.
برگزاری همایش های علمی و نخبگی، همانند همایش ” آپارتاید علمی؛ صلح، عدالت و امنیت جهانی” اقدام مثبتی است که ضمن تببین علمی چالش ها پیش روی اشاعه عادلانه علم و فناوری در جهان، می تواند راهکارهای مقابله ملی و فراملی با تبعیضات علمی را نیز بررسی کرده و با ارایه آن به سازمان ها و نهادی جهانی ، زمینه همکاری بیشتر نخبگان ایرانی با این نهادها را نیز فراهم آورد.